i-Voting as a Promising Method to Ensure the Voting Rights of Nepali Migrants

आई–भोटिङ नेपाली आप्रबाशीहरुलाई चुनावमा सहभागी गराउने भरपर्दो बिधी 

खगेन्द्रराज ढकाल र ईशा मण्डल
नेपाल पोलिसी इन्ष्टिच्युट

कार्यकारी सारंश:

मुलुकबाहिर काम गरि वसिरहेका लाखौ नेपालीहरु आफ्नो मताधिकारबाट वञ्चित छन् । उनीहरुले राष्ट्रिय र स्थानीय चुनावमा सहभागी हुन पाउने आफ्नो संबिधानप्रदत्त अधिकारलाई अभ्यास गर्न पाएका छैनन् । सर्वोच्च अदालतले संबैधानिक ब्यवस्था अनुसार तत्काल मताधिकारको अधिकार दिने ब्यवस्था कार्यान्वयन गर्न सरकारलाई निर्देशात्मक आदेश दिइसकेको छ । तर, आजको मितिसम्म यो बिषयमा थोरै मात्र प्रगति देखिएको छ । पुर्ण प्रगति नदेखिनुमा सरकार वा राजनैतिक दलहरुवीच असहमत नभई दलहरुसँग वलियो राजनैतिक इच्छाशक्ति र प्राविधिक ज्ञानको अभाव जिम्मेवार देखिन्छ । दर्जर्नौ देशहरुले प्रवासी नागरीकको लागि मताधिकारको अधिकार प्रदान गरिसकेको छ । नया प्रविधिको बिकाशले ‘आई–भोटिङ’ (इन्टरनेटमा आधारीत भोटिङ) को माध्यमबाट आप्रबाशी नेपाली हरुले आ-आफ्नो सुबिधाको कम्पुटर बाट मतदान गर्न सक्ने हुदा परम्परागत बिधि बाट चुनाब गराउदा हुने कठिनाइ र लागत जोगाउने सुबिधा नेपाललले प्राप्त गरेको छ। यस पद्दतिमा केहि सुरक्षा र बैधताको पक्षहरुवारे बिशेष ख्याल गर्नु भए पनि सबै समन्धित पक्षहरुलाई स्वीकार्य आई–भोटिङको राष्ट्रिय फ्रेमवर्क बनाएर यी चुनौतिहरुको सम्बोधन गर्न सकिन्छ । मुलुकबाहिर रहेका नेपालीको लागि  मताधिकारको नीति  सम्बन्धित आबस्यक कानुनी ब्यबस्था तय भइ कहिले कार्यान्वयन हुने भन्ने प्रश्न  राजनैतिक इच्छाशक्तिमा निर्भर रहने देखिन्छ ।

(यो नेपाल पोलिसी इन्ष्टिच्युटद्वारा प्रकाशित नीति संक्षेप अंक ४ को कार्यकारी सारंशको नेपाली अनुबाद हो। यसको पुरा भाग यो लिंक मा उपलब्ध छ: https://nepalpolicyinstitute.org/wp-content/uploads/2022/06/PB4.pdf )